خانه مینائی

خیابان ولی عصر (عج)، بالاتر از میدان منیریه، کوچه مسلم کریمی طینت، پلاک ۵

0 28 9 دقیقه خوانده شد

اين خانه با مساحت 480 مترمربع در خيابان وليعصر در محله اشراف نشين تهران واقع است و مربوط به دورة پهلوي اول مي باشد. اين خانه مثل بيشتر خانه هاي قديمي اتاق هاي تـو درتو دارد كه داخل تعدادي از آنها شومينه كار گذاشته شـده اسـت(اربـاب معـروف،1394: 194).

این خانه در تهران، خیابان ولی عصر (عج)، بالاتر از میدان منیریه، کوچه مسلم کریمی طینت، پلاک ۵ واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۱۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این خانه از معماری ارزشمندی برخوردار بوده چنانچه همه نشانه‌های معماری قدیم ایران، از آب انبار و اتاق‌های زمستانه و تابستانه گرفته تا طاقچه، آینه‌کاری و حوض قدیمی را دربرگرفته است. در شهریور ۱۳۹۵ توسط سازمان زیباسازی شهر تهران از مالک آن خریداری شد تا پس از مرمت و بازسازی به امور فرهنگی اختصاص یابد. این ملک در شانزدهم مهر ماه سال ۱۳۹۸ توسط محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران افتتاح گردید.

طراحي اين خانه مشتمل بر دو طبقه است كه طبقة همكـف آن شـامل چهـار اتـاق،پذيرايي، آشپزخانه، حياط اصلي، حياط خصوصي، راهرو و سرويس بهداشتي است و طبقة دوم شامل چهار اتاق، پذيرايي، راهرو، حمام، انبار و آشپزخانه است. قابـل ذكـر اسـت كـه مطابق گفتة احمدرضا مينايي ايجاد يك آشپزخانه در طبقة دوم، تنها تغييـري اسـت كـه درپلان انجام شده تا بچه ها راحت تر زندگي كنند (گزارش ثبتي ميـراث فرهنگـي، بـه نقـل ازارباب معروف، 1394: 195.)

داخل خانه مینایی تهران

اولین چیزی که در نمای خانه مینایی تهران توجه بیننده را به خود جلب می‌کند. کتیبه‌ای آجرکاری شده به شکل دو طاووس و تندیس تاج پادشاه قاجاری در میان آنها می‌باشد.

حیاط نقلی و کوچک این خانه دارای یک حوض کوچک و یک درخت خرمالو و یک درخت توت می‌باشد. این خانه دارای اسکلتی تمام فلزی می‌باشد و در ساخت آن هیچگونه تیرک چوبی مورد استفاده قرار نگرفته است.

بخش های مختلف خانه مینایی تهران

طبقه همکف دارای یک اتاق نشیمن بزرگ است که احتمالا در فصول تابستان محل پذیرایی از مهمانان صاحبخانه بوده است. در کنار این اتاق نشیمن، اتاقی کوچک‌تر قرار دارد که به نظر می‌رسد اتاق استراحت خصوصی به حساب می‌آمده است.

معماری خانه مینایی

در راهروی طبقه همکف، بر روی دیوار تابلوهای عکسی را می‌بینید که هر کدام مربوط به بخشی از خیابان ولیعصر می‌باشد. و در کنار هر کدام از این تابلوها یک تلفن دیده می‌شود. شما می‌توانید گوشی تلفن را بردارید و از طریق آن اطلاعاتی در مورد آن عکس برای شما توضیح داده می‌شود. در سمت راهرو یک راه پله وجود دارد، که طبقه همکف را به طبقه اول ساختمان متصل می‌کند. انتهای این راهرو به آب انبار و مطبخ خانه منتهی میشده است. همچنین چند اتاق کوچک دیگر در امتداد راهرو قرار دارند.

اما طبقه اول خانه از لحاظ تزئینات قابل توجه‌تر و غنی‌تر می‌باشد. روی دیوارهای اتاق‌ها و به خصوص شومینه‌ها گچبری‌های متعددی با نقوش فرنگی دیده می‌شود. پنجره‌های خانه به شکل قرینه تعبیه شده‌اند و دارای شیشه‌هایی رنگی هستند. آیینه کاری‌های اتاقها نیز یکی دیگر از تزئینات به کار رفته در بنای ساختمان است که به سبک معماری قاجاریان می‌باشد. روی دیوار نشیمن طبقه اول تابلوی نقاشی بزرگی نصب گشته است که به سبک نقاشی‌های دوران قاجار کشیده شده است.

تصوير 2: خانة مينايي

(منبع: ارباب معروف، 1394: 194)

تصوير 3: پلان همكف خانة مينايي

(منبع: آرشيو ميراث فرهنگي)

خانه مینایی تهران یکی از خانه‌های قدیمی واقع در طولانی ترین خیابان پایتخت و البته خاورمیانه می‌باشد. خانه‌ای که صاحب نامی‌اش، یعنی آقای مینایی آن را به عشق شنیدن اذان مسجد فخریه خریداری نمود. این خانه کوچک اما دلنشین امروزه به مکانی برای آشنایی بیشتر پایتخت نشینان و گردشگران با خیابان ولیعصر تبدیل شده است. به همین خاطر به آن، خانه موزه خیابان ولیعصر تهران نیز می‌گویند. موزهای که روایتگر قصه‌ها و وقایع زیباترین خیابان شهر تهران می‌باشد.

تاریخچه خانه مینایی تهران

این خانه در دوران قاجار در زمره املاک منیرالسلطنه به شمار می‌آمد. البته ناگفته نماند که هیچ سند معتبری مبنی بر اینکه این خانه جزو املاک منیرالسلطنه باشد، وجود ندارد. زمین‌های این محله همگی متعلق به منیرالسلطنه بودند. به همین خاطر نام این محله را منیریه گذاشتند و به نظر می‌رسد که این ملک نیز به وی تعلق داشته است. مادر کامران میرزا، نایب السلطنه و پسر سوم ناصرالدین شاه بود. پس از فوت کامران میرزا، زمین‌های این محله به عبدالحسین میرزا فرمانفرما نوه سردارعباس‌میرزا، یکی از شاهزاده‌های قاجاری و نخست‌وزیر ایران فروخته شد.

خانه موزه خیابان ولیعصر تهران

منیرالسلطنه یکی از همسران ناصرالدین شاه بود. حاصل ازدواج ناصرالدین شاه با منیرالسلطنه کامران میرزا بود که به عنوان سومین پسر ناصرالدین شاه، نایب السلطنه به حساب می‌آمد. او که از مادری غیر قجری، زاده شده بود، با وجود محبوبیتی که نزد پدر داشت، نتوانست ولیعهد شاه گردد.

اما بعد از اینکه کامران میرزا فوت کرد، زمین‌ها به عبدالحسین میرزا فرمانفرما که یکی از شاهزاده‌های قجری بود، فروخته می‌شود. زمین‌ها و املاک محله منیریه بارها دست به دست می‌چرخد. تا اینکه در سال ۱۳۴۵ آقای فرهاد مینایی، این خانه را از یکی از قصاب‌های شناخته شده تهران به نام تقی رضا، به قیمت ۱۴۰ هزار تومان خریداری کرد. فرهاد مینایی یکی از وکلای خوشنام دادگستری تهران بود. او تا سال ۱۳۸۴ که از دنیا رفت در این خانه زندگی می‌کرد. این خانه پس از وی به فرزندانش رسید. آنها نیز سالها در این خانه زندگی می‌کردند.

چندین سال پیش این خانه توسط سازمان شهرداری تهران از فرزندان مینایی خریداری می‌شود. سپس به همت سازمان زیباسازی شهرداری تهران مرمت می‌گردد. سازمان زیباسازی شهرداری تهران این خانه را به عنوان خانه موزه خیابان ولیعصر بازگشایی می‌نمایند.

خانه موزه خیابان ولیعصر تهران

امروزه خانه مینایی تبدیل به خانه موزه خیابان ولیعصر گشته است. این موزه به شکل جالبی طراحی شده است. در واقع این موزه طراحی شده است تا روایتگر قصه‌های یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین خیابان‌های تهران، یعنی خیابان ولیعصر باشد. خیابانی که چنارهای سر به فلک کشیده و زیبایش به آن هویت بخشیده است. خیابانی که هر نسلی از مردمان این شهر با آن خاطراتی دارد و حالا در این خانه، تاریخچه این خیابان به شیوه‌ای متفاوت روایت می‌گردد. این موزه برای بازگو کردن تاریخچه خیابان ولیعصر از ابتدای تولد تا به امروز هفت روایت را بیان می‌دارد.

حوض خانه مینایی

روایت اول درباره خانه موزه خیابان ولیعصر

اولین روایت این موزه به قصه متولد شدن خیابان ولیعصر مربوط می‌شود. پس از ورود به خانه، در اتاق نشیمنی که در طبقه همکف قرار دارد، دیوار نوشته‌هایی دیده می‌شوند، که خبر از تولد بزرگ‌ترین خیابان تهران می‌دهند. در واقع این اتاق محل نمایش گاه شمارها و روایت‌های تاریخی در مورد شکل گیری این خیابان می‌باشد. در کنار این دیوار نوشته‌ها یک نقشه آنالوگ روی دیوار قرار داده شده است. شما می‌توانید از طریق این نقشه تغییرات خیابان ولیعصر را از سال ۱۳۰۰ شمسی که سال احداث آن بود را تا به این زمان مشاهده کنید.

عکس خانه موزه خیابان ولیعصر

از جالب‌ترین چیزهایی که در این اتاق دیده می‌شوند ظروف و منویی است که از رستوران‌های مشهور آن زمان خیابان ولیعصر به جا مانده است. رستوران‌های پر زرق و برقی همچون رستوران لوکس طلایی.

روایت دوم درباره خانه موزه خیابان ولیعصر

این بخش یکی از جالب‌ترین و متفاوت‌ترین بخش‌های خانه مینایی تهران به حساب می‌آید. راهروی طبقه همکف روایتگر بخش دوم داستان خیابان ولیعصر است. روایتگر هفت میدان با هفت داستان مختلف.

کف راهرو یک نقشه خطی از خیابان ولیعصر که از میدان راه آهن تا میدان تجریش کشیده شده، را به نمایش گذاشته است. در این نقشه نام هفت میدان را خواهید دید. هنگامی که قدم بر روی آن میدان بگذارید، عکس‌های مربوط به گذشته و حال آن میدان را روی دیوار رو به رو می‌بینید. جالب‌تر آنجا است که کنار هر عکس یک تلفن قدیمی قرار دارد. با برداشتن گوشی و قرار دادن آن کنار گوشتان می‌توانید قصه مربوط به آن میدان را گوش کنید.

طاقچه خانه مینایی

در انتها نیز به تابلو پلاک‌هایی می‌رسید که نام خیابان‌های فرعی ولیعصر روی آنها نوشته شده است.

روایت سوم درباره خانه موزه خ ولیعصر

این بخش از موزه روایتگر قصه کوچه‌ها و خیابان‌های معروف واقع در خیابان ولیعصر می‌باشد. در این بخش یک مانیتور دیده می‌شود که شما می‌توانید با وارد نمودن یک شماره با آدم‌ها و تاریخ مکان‌های مختلف شهر تهران آشنا گردید.

روایت چهارم

در انتهای راهروی طبقه همکف، یک اتاق وجود دارد. در این بخش از موزه اسناد مربوط به ساخت راه آهن تهران بر روی دیوار دیده می‌شود. و در واقع این بخش روایتگر شکل گیری راه آهن تهران است. روی دیوار این اتاق، نوشته‌ها، اسناد و عکس‌های متعددی درباره میدان راه آهن، ایستگاه راه آهن و هتلی که در آنجا ساخته شده است، وجود دارد.

روایت پنجم

روایت پنجم این موزه مربوط به تاریخچه جالب خانه‌ای که موزه در آن شکل گرفته است، می‌باشد. برای آشنایی با داستان خانه مینایی تهران باید به اتاق نشیمن زیبایی که در طبقه دوم قرار دارد، مراجعه کنید.

حیاط خانه مینایی تهران

روی مبل‌های قدیمی این اتاق بنشینید و از طریق رادیویی که روی شومینه قرار دارد، به قصه‌های این خانه گوش فرا دهید. می‌توانید بر روی طاقچه قدیمی این اتاق عکسی از آقای مینایی و همسرش را مشاهده نمایید.

روایت ششم

در این بخش، راویان، مردمان ساکن در این منطقه هستند. دیوارهای این بخش پوشیده از الگوهای بریده شده لباس، جواز کسب و لباس‌هایی است که به صنف خیاط این خیابان تعلق داشته است. خیاط خانه‌هایی که خیلی از آنها سال‌ها پیش از خیابان ولیعصر کوچ نموده‌اند. در این اتاق چند هدفون وجود دارد. با قرار دادن این هدفون‌ها می‌توانید به خاطرات کسبه این خیابان گوش فرا دهید و قصه خیابان ولیعصر را از زبان اهالی قدیمی آن بشنوید.

قرار بر این است که این اتاق پس از مدتی معرف مشاغل قدیمی دیگر این خیابان باشد. از همین رو ممکن است هر بار که به این موزه می‌روید، موضوع جدیدی برای معرفی به شما داشته باشد.

یکی از چیزهایی که ممکن است در این اتاق توجه شما را به خود جلب نماید، بخاری موجود در آن می‌باشد. این بخاری با گچبری‌های بسیار ظریفی تزئین گشته است. در دو سمت بخاری نیز دو تندیس رنگین دیده می‌شود که شباهت زیادی به هنر لندنی کاری دارد.

ایوان خانه مینایی

روایت هفتم

این بخش به نوعی راوی تصویری و صوتی موزه می‌باشد. در این بخش از موزه یک پرده سفید رنگ سینمایی و دو نیمکت دیده می‌شود. بر روی این پرده سفید رنگ، بخش‌هایی از فیلم‌های قدیمی و جدیدی که در خیابان ولیعصر گرفته شده‌اند، به نمایش گذاشته می‌شوند. تصاویر و ترانه‌هایی که شاید خاطرات زیادی را برای شما زنده نماید.

تاریخچه شکل گیری خیابان ولیعصر

برای دانستن تاریخچه شکل گیری خیابان ولیعصر باید سفری به گذشته داشته باشیم و به دوران پهلوی اول سر بزنیم. رضا شاه پهلوی، پس از اینکه به سلطنت رسید، دستور داد تا کاخی تشریفاتی برای او بنا سازند، تا وی بتواند در آنجا مستقر گردد. وی مجموعه کاخ سعدآباد را برای سکونت خود و خانواده اش بنا نمود. اما این کاخ خارج از شهر تهران قرار داشت. به همین دلیل دسترسی شاه به تمامی بخشهای شهر سخت میشد. او مجبور بود تا مسیر جاده شمیران را برای رفت و آمد خود انتخاب نماید.

از همین رو رضا شاه تصمیم گرفت تا خیابانی احداث کند تا کاخ مرمر را به صورت مستقیم به کاخ سعدآباد پیوند دهد. بنابراین شاه به رئیس بلدیه آن زمان یعنی کریم آقا بوذرجمهری دستور داد تا تمامی امکانات موجود را برای تحقق این امر به کار بندد. شاه خود به شخصه هر هفته برای بازدید از ساخت و ساز و سرکشی به پروژه در محل حضور پیدا میکرد. پس از اینکه جاده احداث گشت، شاه دستور داد تا ۱۸ هزار چنار در این خیابان کاشته شود تا مسیر آن از خشکی درآید و منظره زیبایی بگیرد. او نام این جاده و خیابان را پس از احداث، جاده پهلوی نامید.

اما گسترش این خیابان با سرنگون شدن حکومت پهلوی دچار وقفه گشت. این خیابان برای مدت کوتاهی پس از انقلاب، با نام مصدق شناخته شد. اما این نام نیز دوامی نداشت و طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه را ولیعصر نامیدند.

این خانه در خیابان ولیعصر قرار گرفته است. شما باید برای دسترسی به آن به میدان منیریه بروید. کمی بالاتر از میدان منیریه، کوچه مسلم کریمی طینت را خواهید دید. خانه پلاک ۵ در این کوچه با ظاهر متفاوتش خودنمایی می‌کند.

پنجره خانه مینایی

راحت‌ترین و سریع‌ترین راه دسترسی به خانه مینایی تهران مترو می‌باشد. شما می‌توانید در ایستگاه مترو میدان منیریه پیاده شوید و چند دقیقه کوتاه را تا این خانه تاریخی قدم بزنید. یکی دیگر از مسیرهای دسترسی ایستگاه بی آر تی منیریه می‌باشد. ایستگاه در نزدیکی میدان منیریه قرار دارد و برای رسیدن به خانه مینایی کافی است چند قدمی را پیاده روی کنید.

این خانه موزه جالب و دیدنی از روزهای یکشنبه تا جمعه برای بازدید عموم باز می‌باشد. شما می‌توانید در این روزها از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعدازظهر از این موزه دیدن نمایید.

ورود به این خانه و بازدید از آن در حال حاضر کاملا رایگان می‌باشد. و نیازی نیست که شما برای تماشای این موزه هزینه‌ای پرداخت نمایید.